ایجاد سامانه مدیریت شبکه آبیاری و زهکشی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (gis)( مطالعه موردی : دشت مغان)

افزایش جمعیت و نیاز روز افزون به مواد غذایی از یک سو و محدودیت منابع آب موجود در کنار مصرف حدود 90 درصدی منابع آب در بخش کشاورزی از سوی دیگر، مدیریت شبکه های آبیاری در راستای توسعه پایدار را به چالش کشانیده است. در محافل تخصصی اخیر موضوع مدیریت بهینه شبکه های آبیاری مورد بحث بوده و همواره یر این نکته تأکید شده است که پایش و ارزیابی کلـید موفقیت در این امر است. از آنجا که در مدیریت بهـره برداری و نگهداری شبـکه های آبیاری و زهکشی اطلاعات متعددی مطرح می باشند که به اشکال مختلف از منابع گوناگون و در بازه های زمانی متفاوت جمع آوری می شوند، لازم است با بهره گیری از فن آوری های نو، کلیه این اطلاعات در قالب یک بانک اطلاعاتی به صورت منسجم و یک پارچه درآمده، به طور منظم بهنگام شده و با تحلیل و پردازش آن ها در فرایند تصمیم گیری به کار گرفته شوند. در این میان تامین آب مورد نیاز مزارع در طول فصل زراعی، تحویل آب در میزان و زمان مناسب و هماهنگ با تقاضای کشاورزان اساس مدیریت شبکه های آبیاری و زهکشی می باشد و در بیشتر شبکه ها مدیریت عرضه آب بدون در نظر گرفتن نیاز آبی گیاه، موجب تحویل آب در زمان نامناسب و با مقدار ناصحیح شده و همین امر منجر به کاهش راندمان مصرف آب شده است. به صورت نظری برای برآورد نیاز آبی در هر مکان خاص از معادلات تعادلی استفاده می شود و به کارگیری چنین معادلاتی به صورت محاسبه نقطه ای به سهولت امکان پذیر است ولی به کارگیری این معادله ها در سطوح گسترده نظیر شبکه های آبیاری به دلیل تنوع کشت، توزیع مکانی و رفتار متغیر مقادیر پارامترهای این معادلات از قبیل الگوی کشت، ضرایب گیاهی، بافت خاک و ... خالی از اشکال نبوده و دارای نتایج غیر دقیق می باشد سیستم اطلاعات جغرافیایی (gis) محیطی موثر در پردازش فرایند مذکور بوده و در این تحقیق، کاربرد آن در مورد شبکه آبیاری و زهکشی مغان بررسی شده است. در این مطالعه علاوه بر تهیه بانک اطلاعاتی مدیریت شبکه با استفاده از لایه های اطلاعاتی از قبیل کانال ها، مزارع، خاکشناسی، الگوی کشت، آب های زیرزمینی و...، چهارچوبی براساس محیط gis به منظور تخمین و توزیع آب مورد نیاز در شبکه آبیاری ارائه شده است. با توجه به توزیع مکانی و رفتار متغیر پارامترهایی از قبیل بافت خاک و الگوی کشت در سطح شبکه، برآورد نیاز آبی با کمک gis انجام شده و نتایج حاصل از روش های مختلف ارزیابی شده اند. با مشخص شدن این موضوع که کدام مزارع به ترتیب از کدام کانال آب دریافت می کنند با استفاده از توانایی های gis (کلاس رابطه) این امکان وجود دارد که بتوان بین مزارع و کانال های آبرسان مزارع یک ارتباط منطقی را تعریف کرد. تحلیل چنین شبکه هایی در بسیاری از موارد می تواند کمک موثری در مدیریت یک شبکه آبیاری و زهکشی باشد. مثلا اگر در قسمتی از شبکه به دلیل خرابی یا تعمیرات و ... کانال آبرسان به صورت موقت مسدود شود مزارع به خطر افتاده به راحتی مشخص می شوند تا در صورت نیاز اقدامات لازم جهت مقابله با مشکل بی آبی در مزارع مربوطه صورت گیرد. این کلاس رابطه برای شبکه کانال ها و مزارع موجود در منطقه مورد مطالعه تعریف شد. همچنین پهنه بندی بروز خطر زهکشی در اثر بالا آمدن سطح ایستابی برای منطقه مورد مطالعه انجام و ارایه شده است.